«Янги жаҳон уруши бошлангани билан табриклаймиз» — Россияда сафарбарликни қандай кутиб олишди?

Путиндан кейин мудофаа вазири Шойгу мурожаат қилди. Унинг айтишича, ярим йилдан ошиқ давом этаётган уруш давомида Россия армияси 6 мингга яқин ҳарбийсини йўқотган. Шойгу эълон қилган рақамлар BBC, «Медиазона» ҳамда кўнгиллилар биргаликда очиқ манбаларда эълон қилинган хабарлар асосида аниқланган қурбонлар сонидан ҳам камроқ. Украина томони эса Россия Шойгу айтганидан 10 баравар кўпроқ аскар йўқотганини айтиб келади.

Шойгу Россиянинг сафарбарлик имкониятлари жуда улкан эканини, захирадагилар сони 25 миллионгача етиши мумкинлигини, қисман сафарбарлик доирасида эса уларнинг фақат 1,1 фоизи қамраб олинишини айтди. Кўпчилик Шойгунинг сўзларидан кейин Россия армияси йўқотилган 6 минг аскар (Шойгуга кўра) ўрнини юз минглаб одам билан тўлдиришга уринаётганидан ҳайрон қолди.

Россиядаги мухолиф сиёсатчилар одамларни урушга ва сафарбарликка қарши намойишга чиқишга чақирди. Уруш тарафдори бўлган россияликлар эса ғалабагача урушиш кераклиги, «махсус ҳарбий амалиёт» (Россияда урушни шундай аташади) глобал тўқнашувга айланиб кетган тақдирда ҳам тўхтамаслик кераклигини айтмоқда. BBC Россияда қисман сафарбарликни қандай кутиб олишганини таҳлил қилди.

НАТОдан ҳимояланиш – россиялик сиёсатчилар сафарбарликни қандай изоҳлашмоқда?

Кремл расмий вакили Дмитрий Песковнинг айтишича, сафарбарлик тўғрисида қарор Россия НАТО ҳарбий қудратига қарши урушаётгани сабаб қабул қилинган. Песков Кремлда ҳам президент администрацияси вакиллари сафарбарликка жалб қилиниши масаласи муҳокама қилинаётганини қўшимча қилди.

Россия Давлат думаси спикери Вячеслав Володин ҳам депутатлар орасида сафарбарлик масаласи муҳокама қилингани, керакли мутахассислиги бўлганлар ўйлаб кўриши, армияга бориш истаги Думада фақат қўллаб-қувватланишини айтди.

Путиннинг чиқишини биринчилардан бўлиб ўз ҳудудларида сафарбарлик ўтказиш учун жавобгар бўлган губернаторлар олқишлашди. Уларнинг баъзилари чақирув комиссияси раҳбарлигини ҳам ўз қўлига олган.

Ненец автоном округи раҳбари Юрий Бездуднийнинг айтишича, Россиянинг мақсади «Донбассни украиналик миллатчилардан озод қилиш». «Неонацистлар ўзларидан нима қолдириб кетганини Мариуполда кўрдим. Озод қилинган фуқаролардан миннатдорлик сўзларини эшитдим. Озод қилинган ҳудудлардаги кўпчилик миллатчилар таъсирида қолишни истамайди», дейди Бездудний.

Челябинск губернатори Алексей Текслер «Россия хавфсизлиги ва ҳудудий яхлитлигини сақлаш учун» сафарбарлик зарурлиги, Донбасс халқини қўллаб-қувватлашини айтди.

«Бизни кучсизлантира олишмайди. Бизнинг ҳудуд ҳам бошқа ҳудудлар каби ҳарбий хизматга чақирувни таъминлаши керак. Уляновскдаги заводлар доим давлатимиз хавфсизлиги учун хизмат қилиб келган. Бизнинг ҳарбий заводларимиз маҳсулотлари юқори баҳоланади», деган Уляновск губернатори Алексей Русских.

Мухолифат нимага чақирмоқда?

«Весна» ҳаракати барчани Россия бўйлаб «Сафарбарликка йўқ деймиз» шиори остида норозилик намойишларига чиқишга чақирди. «Минглаб эркаклар, оталаримиз, акаларимиз, эрларимизни урушнинг гўшт майдалагичига ташлашади. Улар нима учун ўлиб кетиши керак? Нега оналар ва болалар ёш тўкиши керак? Путиннинг саройи учунми?» дейилади ҳаракат саҳифаларида.

Қаттиқ режимдаги қамоқхонада бўлиб турган Россия мухолифати етакчиси Алексей Навалний ҳам сафарбарлик ҳақида муносабат билдирди. Бу ҳақда эълон қилинганда Навалний суд мажлисида эди.

«Мен бир нарсани тушунмайман: армияда миллион киши бор, Росгвардияда 350 минг, Ички ишларда яна 1,5-2 миллион, қамоқхонада қанча одам бор, лекин улар нега фуқароларни чақиришяпти? Яъни мамлакатда 5 миллион киши у ёқдан бу ёққа қочиб юради, уларни сафарбарликка жалб қилиш учун яна миллионта полициячи қувлаб юради. Жиноий уруш тобора чуқурлашиб бормоқда ва Путин унга имкон қадар кўпроқ одамни жалб қилмоқда. У бу қонга юз минглаб одамларни ботирмоқчи», деди Навалний.

Алексей Навалнийнинг сафдоши ва Россияда чет эл агенти деб топилган Иван Жданов YouTube'даги «Популярная политика» каналида Навалний жамоаси урушга қарши ҳар қандай ҳаракатни қўллашини айтди.

Навалнийнинг яна бир дўсти ва сафдоши Леонид Волков (у ҳам Россияда чет эл агенти деб топилган) мамлакат қисман сафарбарлик номи остида тўлиқ сафарбарлик олиб борилишини тахмин қилди: «Депрессия кучли бўлган ва қашшоқ ҳудудларда квоталарни тўлдириш осон бўлади. Ўзига тинч ҳудудларда эса муаммолар кузатилади: қўлга илинганни олиб кетишади, чунки кўнгиллиларнинг ўзи йўқ», дейди Волков.

«Верстка» нашри Украина билан чегарадаги Белгород, Курск ва Брянск вилоятларидаги пабликларнинг сафарбарлик борасида чиқишларини ўрганган. Сафарбарлик ҳақидаги хабарларга муносабат билдирган бу ҳудуд фуқаролари қариндошларини урушга юборишга тайёр эмаслиги, биринчи навбатда урушни қўллаётганлар ва мансабдорлар сафарбар қилиниши кераклигини айтган.

Яна бир мухолиф сиёсатчи Михаил Ходорковский сафарбарлик ҳақида шундай фикр билдирди: «Ўзини сиёсатдан ташқари деб ҳисоблайдиганларга алангали салом йўллайман. Улар Ходорковский ва Навалний безбетлиги учyн [ҳаққини олган], менинг бунга алоқам йўқ дейишарди. Энди эса ҳеч кимга кераги йўқ уруш окопларига марҳамат қилинг», деган сиёсатчи.

«Служба поддержки» хизмати урушга боришни истамаётганлар учун махсус бот ишга туширди. Унда фронтга боришни истамайдиганлар учун маслаҳатлар бериш хизмати йўлга қўйилган. «Мягкая сила» мухолиф ҳаракати баҳордаёқ change.org сайтига жойлаган петицияси Путин сафарбарлик эълон қилгач, яна оммалашди ва бир неча соат ичида 200 минг киши имзолаган.

«Уруш партияси»да нима дейишмоқда?

Россияда урушни тарғиб қилиши билан танилган Эдуард Лимонов томонидан тузилган «Другая Россия» партияси сафарбарлик тўғрисида қарорни олқишлади. Бу партия 2014 йилдан буён урушни қўллаб келади, партия аъзолари ўшандан буён Донбассда урушиб келади. «Ўртоқлар, барчангизни янги жаҳон уруши бошлангани билан табриклаймиз. Бизга душманлик руҳида бўлган Украина давлатига қарши уруш. Можарога янги томонлар ҳам жалб қилинади, ҳозир дунёда амал қилаётган тартиб йўқ қилинади», дейилди партия сиёсий кенгашида Путин сафарбарлик эълон қилгач.

Партия кенгаши барча аъзоларни сафарбарликка жавоб қилинишини кутмай урушга боришга чақирган. Партия мурожаати Сталиннинг машҳур сўзлари билан якунланган: «Биз тўғри йўлдамиз, душман яксон қилинади, ғалаба биз томонда бўлади».

Россия миллий телерадиокомпанияси ҳарбий мухбири Евгений Поддубнийнинг айтишича, Ғарб вақтида ўйлаб олганида сафарбарлик бўлмасди: «24 февралдан буён Россия тинчлик давридаги армия билан урушди, биринчи ҳафталарда эса соғлом фикр ғолиб бўлади деган умид билан вегетеранчасига урушди. Аммо Коллектив Ғарб учун Украина шунчаки Россияга қарши дастак. Киев режими Ғарбдан замонавий қуроллар, ўқ-дори, пул олди. Биз бу урушдан қоча олмадик, у барибир бўларди. Сафарбарликдан ҳам қоча олмасдик. Бизнинг душман Киев режими эмас, Шимолий Атлантика алянси», деб ёзди пропагандачи журналист Russia Today сайтидаги колонкасида.

Журналист постини Путиннинг уруш даврида машҳур бўлган ибораси билан якунлади: «Россия бўлмаган дунёнинг бизга нима кераги бор?».

Аммо Кремл тарғиботида фаол бўлган баъзи пропагандачи журналистларга Путиннинг қарори етарлича радикал эмасдек туюлган кўринади: «Кечирасиз, лекин ҳарбий ҳолат эълон қилинмай, тўлиқ сафарбарлик эълон қилинмагани менга ёқмади. Бу яна бандерачилар ҳуқуқлари ҳақида қайғуриб чекланган контингент билан урушишми?» деди «Комсомолская правда» газетаси мухбири Дмитрий Стешин сафарбарлик ҳақида.

Яна бир пропагандачи журналист Семён Пеговга Шойгунинг қурбонлар сони ҳақида айтган сўзлари ёқмади. Россия мудофаа вазири айтганидек, мамлакат урушда 5937 нафар аскарини йўқотгани нафақат урушга қаршиларда, балки уруш тарафдорларига ҳам ғалати туюлган кўринади: «Шойгуда қандай билмадим-у, лекин бизда кўпроқ», деган журналист.

Пропагандачи ҳарбий мухбир Юрий Котёнок Россияда сафарбарлик эълон қилинганидан хурсандлигини яшира олмаган. Унинг сўзларига кўра, энди ҳаммаси аниқ бўлди: Россия Путин айтганидек, «махсус ҳарбий амалиёт»да эмас, урушда қатнашмоқда.

«Одамларимиз шошқалоқ эмас, баъзан ҳатто секин ўйлашади, лекин тўғри, дангал, ватанни севишади. Ўқувчилар 8 ой ўтди, энди ортиқ «махсус ҳарбий амалиёт» эмасдир, дейишяпти. Ҳа, уруш кетяпти, анчадан буён, бу «ҳарбий ҳаракатлар театрида» 2014 йилдан бери», деган журналист.