Трамп ва Маск яна баҳслашиб қолди

АҚШ Сенати Доналд Трампнинг «Катта ва гўзал қонун» деб номланган бюджет қонун лойиҳаси бўйича марафон овоз бериш жараёнини ўтказмоқда. Қизғин музокаралардан сўнг солиқларни камайтириш ва бюджет харажатларини оширишни кўзда тутувчи ушбу қонун тақдири қил устида турибди. Бу вақтда эса президент Трамп ва тадбиркор Илон Маск яна бир бор ўз ижтимоий тармоқларида ушбу қонун юзасидан тортишиб қолишди.

One Big Beautiful Bill Act («Катта ва гўзал қонун») қонун лойиҳасига демократлар қарши, шу билан бирга, бу ташаббус борасида республикачилар орасида ҳам якдиллик йўқ: улар солиқ имтиёзларини кенгайтириш учун ижтимоий таъминот дастурларини қисқартириш қанчалик қимматга тушиши ҳақида баҳслашмоқда.

Агар Сенат лойиҳани маъқулласа, Вакиллар палатасида яна бир овоз бериш жараёнини ўтказишга тўғри келади – бир ой олдин бу ерда қонун лойиҳаси атиги бир овоз устунлиги билан қабул қилинганди.

Ҳозирда сенаторлар қарийб 1000 саҳифалик қонун лойиҳасига ўзгартириш киритиш ёки киритмаслик борасида баҳслашишмоқда. Бу жараён vote-a-rama деб номланади ва дебатлар 20 соатга чўзилиши мумкин.

Сессия тун бўйи давом этиши кутилмоқда. Қонун лойиҳаси қабул қилинадиган бўлса, баъзи ижтимоий таъминот дастурлари қисқариб, давлат қарзи ошади.

«Жанубий Африкага қайтиш»

Бу вақтда Трампнинг собиқ ёрдамчиси Илон Маск республикачилар 4 июлга қадар қабул қилишга уринаётган мазкур қонун лойиҳасини яна бир бор қаттиқ танқид қилди. Маск яна бир бор янги сиёсий партия тузиш ниятини билдирган.

«Агар харажатлар тўғрисидаги ушбу ақлга сиғмас қонун лойиҳаси қабул қилинадиган бўлса, кейинги куниёқ „Америка“ партияси ташкил этилади», – дея ёзган Маск ўзига тегишли бўлган X ижтимоий тармоғида.

У мамлакатдаги Республикачилар ва Демократик партиялари ҳукмронлигини бир партиявий тизим деб атаб, уларга муқобил кераклигини айтган. Ушбу тадбиркор аввал ҳам янги сиёсий ҳаракат тузиш режасини маълум қилганди. У ижтимоий тармоқда ўтказган сўровномада 5,6 миллион фойдаланувчининг 80 фоиздан кўп қисми ушбу ғояни қўллаб-қувватлаган. Унинг сўзларига кўра, мамлакат аҳолисининг катта қисми сиёсий нуқтайи назардан сўл ёки ўнг қанотга эмас, марказга яқинроқдир.

Трамп Маскка ўзига тегишли Truth Social ижтимоий тармоғида жавоб қайтарди ва Маск электромобилларга берилган субсидиялар ҳисобига катта ютуқларга эришганини эслатди.

«Электромобиллар яхши, аммо барчани уни олишга мажбурламаслик керак. Илон тарихдаги бошқа исталган одамга қараганда кўпроқ субсидия олган бўлса керак ва субсидияларсиз Илон катта эҳтимол билан, дўконини ёпиб, уйига, Жанубий Африкага қайтиб кетишига тўғри келган бўларди», – дейди Америка президенти Маскнинг компанияси томонидан ишлаб чиқариладиган Tesla автомобилларини назарда тутган ҳолда.

У энди ракеталар, сунъий йўлдошлар учирилмаса ва электромобиллар ишлаб чиқарилиши тўхтатилса, мамлакат жуда катта маблағ тежаб қолишини қайд этди. Шунингдек, DOGE’дан бу ҳолатни яхшилаб текшириб кўришни сўрашига ҳам шама қилди.

«Балки биз DOGE’ни бу масалага жиддийроқ қарашга мажбурлашимиз керакдир? БУ ТЕЖАЛИШИ ЛОЗИМ БЎЛГАН КАТТА ПУЛЛАРДИР!!!» дея қўшимча қилган Трамп.

DOGE – Ҳукумат самарадорлиги департаменти бўлиб, унга маълум вақт айнан Маскнинг ўзи раҳбарлик қилганди. Ушбу лавозимдан кетганидан кўп ўтмай, тадбиркор «Катта ва гўзал қонун»ни қаттиқ танқид қила бошлади ва уни «жирканч ифлослик» деб атади (унда катта бюджет харажатлари кўзда тутилгани сабабли).

Июн ойи бошида Трамп ва Маск ижтимоий тармоқларда тортишиб, бир-бирининг шахсиятига ўтишганди. Кейинроқ тадбиркор АҚШ президенти ҳақидаги баъзи постларидан афсусда экани, айрим ҳолларда «ҳаддидан ошиб кетгани»ни айтиб чиқди. 

Сенатдаги марафон

АҚШ молия вазирлигига кўра, ҳозирда мамлакат давлат қарзи 36 трлн долларни ташкил этади. Агар Маск аёвсиз танқид қилаётган қонун лойиҳаси қабул қилинадиган бўлса, янги баҳолашларга кўра, бу ушбу қарзни яна 3,3 трлн долларга оширади.

Душанба куни Капитолийдаги мажлислар залида сенаторлар навбатма-навбат тузатишлар бўйича овоз беришга чиқишди, кейин эса ўзларининг ёпиқ кабинетларига қайтиб, келишмовчиликларни мухлислар кўзидан панада муҳокама қилишган.

Флоридадан сайланган сенатор Рик Скотт таклиф қилган тузатишлардан бири – Medicaid дастурини қисқартириш – 20 млн атрофидаги америкалик тиббий суғуртадан маҳрум бўлишига олиб келиши мумкин.

«Скоттнинг тузатиши 2031 йилга қадар кучга кирмайди. Шунинг учун у эртагаёқ одамларни тиббий суғуртадан маҳрум қилади деб бўлмайди», – деган Сенатда кўпчиликни ташкил этувчи республикачилар етакчиси Жон Тюн.

Миллионлаб қашшоқ америкаликлар учун тиббий суғурта қисқартирилгани сабабли қонун лойиҳасини қоралаб келаётган демократлар дебатлар учун ажратилган 10 соатдан тўлиқ фойдаланиши кутилмоқда.

Демократ сенатор Адам Шифф қонун лойиҳасини «даҳшатли» деб атади. У Сенатдаги республикачилар Трамп белгилаб берган 4 июлгача улгуришига ишончи комил эмаслигини айтиб ўтган.

Шу билан бирга, Оқ уй матбуот котиби Кэролайн Ливитт Трамп қонун лойиҳаси Конгресс томонидан қўллаб-қувватланишига «ишончи комил» эканини ва у жума кунигача имзоланишини кутаётганини билдирган.

Якшанба куни демократлар қонун лойиҳасини кўриб чиқиш жараёнини секинлаштириш учун сиёсий манёврга қўл уришди ва Сенатдаги клеркларни қонун лойиҳасининг барча 940 саҳифасини овоз чиқариб ўқишга чақиришди, бу эса 16 соат вақт олди.

Бу бир неча ҳафта давом этган оммавий муҳокамалардан сўнг юз берди ва Сенат катта устунликка эга бўлмаган ҳолда қонун лойиҳасини кўриб чиқишга киришди. Республикачи сенаторлардан икки нафари дебат бошланишига қарши овоз бериб, демократларни қўллаб-қувватлади.