Озарбойжон-Россия можароси: Бокуда ушланган россияликлар ҳақида нималар маълум?

Июн ойи охирида Екатеринбургда озарбойжонликларга қарши уюштирилган рейд вақтида икки озарбойжонлик – ака-ука Ҳусайн ва Зияддин Сафаров вафот этганидан кейин Бокуда камида 10 нафар россиялик қўлга олинди. Ҳуқуқ-тартибот органлари ходимлари қўлга олинганларни ғоз бўлиб юришга мажбурлаб, ерга ётқизгани ва автозакка тиқаётгани акс этган саҳналаштирилган видео маҳаллий медиада кенг тарқалди. Озарбойжон ИИВ версиясига кўра, қўлга олинган россияликлар – Эрон орқали гиёҳванд моддаларни транзит қилиш ва онлайн тарқатишда, шунингдек, кибержиноятчилик билан шуғулланган икки жиноий гуруҳ аъзоларидир. 1 июл куни кечқурун Бокудаги суд саккиз россияликни ҳибсга олиш ҳақида қарор чиқарди. Суд залида олинган кадрлардан судланувчилар қаттиқ калтакланганини билиш мумкин: улардан бирининг юзида қон қотиб қолганининг, бошқаларининг юзи – кўкаргани ва қонталаш бўлганини кўриш мумкин. Олдинроқ қўлга олинган икки россиялик билан нима бўлгани номаълум. Россиядаги журналистлар суд залига олиб келинганлардан етти нафарининг шахсини аниқлаган.

Антон Драчев, 41 ёш. IT-тадбиркор. Драчев ҳибсга олинганини унинг онаси тасдиқлаган. Драчев Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт университетида шунингдек, Олий иқтисодиёт мактаби ва Дрезден амалий фанлар университетида таҳсил олган. У Red Star Asset Management ҳедж-фондида IT-дастурлаш бўлимини бошқарган ва 2017 йилда ўзининг Airo стартапига асос солган – бу маиший хизматлар ижрочилари ва мижозларини офлайн режимда боғлайдиган платформа. 2021 йилда МТС венчур фонди компаниянинг қарийб 10 фоиз улушини сотиб олган, ҳозирда оператор 17,33 фоиз улушга эга. Драчев мунтазам равишда Озарбойжонга сафар қилиб келади – 2022 йил охиридан 2023 йил сентябригача у мамлакатга 10 мартадан кўпроқ ташриф буюрган. Ўтган даврда у бир марта Россиядан Эронга ҳам учган.

Дмитрий Безуглий, 30 ёш. Петербургдаги Аниқ механика ва оптика институти (ITMO) битирувчиси, VK ва «Яндекс»да дастурчи бўлиб ишлаган, 2022 йил сентябрида Россияда сафарбарлик эълон қилинганидан кейин мамлакатни тарк этган. Журналистлар аниқлашича, телеграмда Безуглий релокация, фронтенд-дастурлаш ва IT-стартаплар бўйича кўплаб чатларда ўтиради.

Сергей Софронов, 23 ёш. Софроновнинг ҳибсга олинганини қариндошлари тасдиқлади. У Череповцдан бўлган дастурчи. 2020 йилда лицейни тамомлаб, Калининградга айти мутахассислиги бўйича ўқиш ва болаларга дарс бериш учун жўнаб кетган. 2022 йилда Россиядан аввал Қозоғистонга, кейин эса Озарбойжонга борган.

Александр Вайсеро, 35 ёш. Доимий яшаш жойи Екатеринбург. У ҳибсга олинганини журналистларга қайлиғи ва онаси тасдиқлаган. Уларнинг сўзларига кўра, Вайсеро сайтлар яратиш билан шуғулланади, Озарбойжонга эса ўзбекистонлик дўсти билан сайёҳ сифатида келган. Ҳибсга олингунга қадар мамлакатда бир неча ҳафта бўлган. Суд залидан олинган фотосуратлар ва видеоларда Вайсеро кўринмайди.

Валерий Дулов, 38 ёш. Архангелскда туғилган. Ямалда муҳандис-нефтчи бўлиб ишлаган, сўнгра нефт захираларини баҳолаш учун илова ишлаб чиқиш билан шуғулланган. 2013 йилдан «Газпромнефт»да дастурчи бўлиб ишлаган, кейинроқ Петербургга кўчиб ўтган. «База» телеграм-каналининг маълумотларига кўра, Дулов 2022 йил октябр ойида Россиядан Қозоғистонга кетган. «Осторожно, новости» қўлга олинган шахснинг дўстларига таяниб ёзишича, Дулов ҳибсга олинишидан олдин Бокуда хизмат сафарида бўлган.

Алексей Василченко, 25 ёш. Петербурглик психолог ва Дуловнинг дўсти. Василченконинг яқинларига кўра, у Озарбойжонга дўстлари олдига келган ва Дуловникида меҳмон бўлган. Улар айнан шу учрашувда қўлга олинганми ёки йўқми, аниқ эмас.

Дмитрий Федоров, 22 ёш. Унинг ҳибсга олинганини ўгай отаси тасдиқлади. Федоров архитектура-қурилиш университетида таҳсил олган. Бошқа маълумотларга кўра, Федоров крипто-инвестор. «База» маълумотларига кўра, у Бокуга бир неча ой олдин борганди.

Бокудаги суд 1 июл куни «Россия сегодня» («Спутник Озарбойжон») ахборот агентлигининг Бокудаги филиали ижрочи директори Игор Картавх ва нашр бош муҳаррири Евгений Белоусовни ҳам ҳибсга олганди. Улар бир кун аввал «Спутник Озарбойжон» офисидаги тинтувдан сўнг қўлга олинган. Озарбойжон ИИВ фирибгарлик, ноқонуний тадбиркорлик ва жиноий йўл билан орттирилган мол-мулкни легаллаштириш моддалари бўйича жиноий иш қўзғатган. Маҳаллий ОАВ Картавх ва Белоусов Россия Федерал хавфсизлик хизматида (ФСБ) ишлаши ҳақида ёзган, «Спутник Озарбойжон» таҳририяти бу айбловларни рад этган. Россия ҳукумати агентлик ходимларини озод қилишни талаб қилган. Қолган ҳибсга олинган россияликлар ҳақида эса Кремл «барча видеокадрлар кўрилгани», «барча тафсилотларга эътибор қаратилгани» ва «фуқароларнинг қонуний манфаатлари дипломатик каналлар орқали ҳимоя қилиниши»ни билдирган.

Екатеринбургда навбатдаги рейдлар

Екатеринбургда эса хавфсизлик кучлари маҳаллий Озарбойжон диаспораси раҳбари, «Озарбойжон-Урал» ташкилоти раҳбари Шаҳин Шихлинскийни қўлга олди.

Унинг машинаси кўчада тўхтатилган, сўнгра хавфсизлик кучлари йўлтанламаснинг ойналарини болғалар билан синдиришган, йўловчини куч билан тушириб олишган ва қўлини кишанлашган.

Хавфсизлик кучларига яқин бўлган «База» телеграм-каналининг таъкидлашича, Озарбойжон диаспораси раҳбари бир неча кун олдин, ака-ука Сафаровларни қўлга олиш рейди пайтида сўроқ қилинган. Шихлинскийнинг ўғли нашрга отаси ҳибсга олинганидан кейин Тергов қўмитасига сўроққа олиб кетилганини айтди.

Шаҳин Шихлинский қўлга олингани ҳақида Озарбойжондаги Trend нашри диаспоралар билан ишловчи давлат қўмитасига таяниб хабар берган.

Кейинроқ РБК Шихлинский гувоҳ сифатида қўйиб юборилганини хабар қилди. Ушбу нашр унинг ўғли Мутвалига асосланиб хабар қилган.

Бунгача нималар бўлганди: воқеалар ривожи

Екатеринбургда 27 июн куни келиб чиқишига кўра Озарбойжондан бўлганларни оммавий қўлга олиш жараёни бўлиб ўтганди: 50 га яқин киши 2001–2011 йилларда содир этилган қотиллик ва бошқа жиноятларга алоқадорлигини текшириш учун Тергов қўмитасига олиб борилганди.

Асосий икки гумонланувчи, ака-ука Ҳусайн ва Зияддин Сафаров тергов ҳаракатлари чоғида вафот этган. Тергов қўмитаси версиясига кўра, улардан бири юрак етишмовчилиги оқибатида жон берган. Иккинчисининг ўлими сабаблари ўрганилаётгани айтилган. Қўлга олинганларнинг олти нафари (уларнинг барчаси келиб чиқишига кўра Озарбойжондан ва РФ фуқаролари) 1 июл куни ҳибсга олинган. Судда улардан камида бири юзида калтаклаш излари билан кўриниш берган.

Озарбойжон ташқи ишлар вазирлиги Россия элчиси Пётр Волоковични чақиртириб, Екатеринбургдаги рейдлар туфайли унга «қатъий протест» билдирди. Озарбойжонда Россия давлат ва хусусий ташкилотлари иштирокидаги барча маданий тадбирлар бекор қилинди. Кремл бу қарордан «афсусда» эканини билдирди.

30 июн куни полиция Россиянинг «Sputnik-Озарбойжон» ахборот агентлигининг Бокудаги офисини тинтув қилиш учун келди. РФ дипломатлари бир неча соат давомида агентлик ходимлари билан боғлана олмади.

Озарбойжон расмийлари 1 июл куни тинтувлардан сўнг фирибгарлик, ноқонуний тадбиркорлик ва жиноий йўл билан топилган мол-мулкни легаллаштириш моддалари бўйича жиноий иш очгани маълум бўлди. «Sputnik-Озарбойжон» таҳририяти раҳбари Игор Картавух ва бош муҳаррир Евгений Белоусов тўрт ой муддатга ҳибсга олинди, яна беш киши жиноий жавобгарликка тортилди.

Озарбойжон оммавий ахборот воситалари ҳибсга олинганларни ФХХ агентлари деб атади. «Sputnik-Озарбойжон» буни бемаъни айбловлар деб атади.

Озарбойжон ички ишлар вазирлиги 2025 йил феврал ойида агентликнинг аккредитацияси тўхтатилганига қарамай, «Sputnik-Озарбойжон»ни ноқонуний молиялаштириш ва фаолиятини давом эттириш бўйича текширув ўтказаётганини маълум қилди.

Озарбойжоннинг Москвадаги элчиси Раҳмон Мустафоев «Sputnik-Озарбойжон»даги тинтув ва ҳибсга олишлар туфайли Россия Ташқи ишлар вазирлигига чақирилди. Унга «Бокунинг нодўстона хатти-ҳаракатлари» ва «икки томонлама муносабатларни демонтаж қилиш бўйича онгли қадамлар» туфайли билан норозилик билдирилди, шунингдек, Россия агентлиги ходимларини озод қилиш талаб қилинди.

Кремл «Sputnik-Озарбойжон» ходимлари тез орада озод этилишига, Бокунинг «ўта ҳиссий реакцияси» «тўғридан тўғри мулоқот» билан алмашишига «умид билдирмоқда».

Озарбойжон Соғлиқни сақлаш вазирлиги 1 июл куни Екатеринбургда қўлга олиш чоғида ҳалок бўлган ака-ука Сафаровлар оғир жароҳатлардан вафот этганини маълум қилди. Мамлакат Бош прокуратураси қийноққа солиш ва ўта шафқатсизлик билан қасддан одам ўлдириш моддалари бўйича жиноий иш қўзғатди.