Ohangarondagi suv taqchilligi: fermerlar kanaldagi qo‘shimcha quloqlardan norozi

Toshkent viloyatining O‘rta Chirchiq, Piskent va Ohangaron tumanlariga reja-grafik asosida 5 kundan suv berilyapti. Kun.uz tahririyatiga murojaat qilgan ohangaronlik fermerlarga ko‘ra, muammo 5 kunlik navbatda emas, balki kanal bo‘ylab ochib olingan 21 ta noqonuniy quloqlarda. Shu sababli, yer maydoni kanal oxirida joylashgan o‘nlab fermerlarga suv yetib bormayapti. Kanal esa tozalanmagan.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Toshkent viloyati Ohangaron tumanining bir guruh fermerlari suv taqchilligi muammosi bilan yuzlashgan. Tuman hududidan oqib o‘tadigan Yalpoqtepa kanali to‘sib qo‘yilgan. Besh kunlik navbat ortidan dehqonchilik orqaga ketgan. Qoraxitoy mahallasi sobiq raisi Qo‘chqor Po‘latovning aytishicha, 45 yil deganda birinchi marta navbat paydo bo‘ldi.

«Bu kanalimiz 1980-yillarda barpo etilgan. Avval unga 9 kub suv ketardi. Hozirgi dolzarb paytda kanalimizdan navbat qilib, besh kun u zona ishlatadi, besh kun bu zona ishlatadi. Fermerlarimizning dehqonchiligi butunlay orqaga ketdi. Tsement zavodi orqasida katta yerlar bor, mana fermerlarning o‘zlari ham turibdi. Ularga reja hisoblanadi. Suv bo‘lmagandan keyin reja qayerdan bo‘ladi? Mana 3 kun bo‘ldi o‘chganiga», – deya vaziyat haqida aytadi u.

Po‘latovning so‘zlariga ko‘ra, yaqinda 3 kub suv berilgan. U fermerlarga yetib bormagan. «Men 2025 yil 14 yanvar kuni Ohangaron tuman hokimiga kanalning ahvolini ko‘rsatdim. Lekin undan keyin hech kim qiziqmadi. Fermerlarimizga juda og‘ir, chilla kirdi, dalalar suv ichmasa ular rejani qanday bajaradi?

Fermerlarimizga suv uch kunda yetib boradi. Kanalni tozalasa, suv hammaga yetgan bo‘lardi. Undan 20 ming aholi foydalanadi. Bu ariqdan bu ariqqa suv olaversak, faqat ariq sug‘oramiz, yo dehqon bo‘lmaydi, yo unisi», – deydi Qo‘chqor Po‘latov.

Fuqarolarning aytishicha, uzunligi 32 km bo‘lgan kanal oxirgi marta 2015 yilda tozalangan. Kanalning hozirgi holati chindan ham og‘ir, hamma xohlaganicha suv yo‘lini to‘sib olgan.

Shaxsini sir tutishni so‘ragan fuqaroga ko‘ra, suvchilarning o‘zi odamlarga noqonuniy quloqlar ochib beryapti. Natijada fermerlarning 750-800 gektar yeriga suv bormayapti.

«Kanal qurilishida 4664 gektar yer suv ichadi deb loyiha qilingan. Suv bilan ta’minlanadi deyilgan. Bu yerni sug‘orish uchun 33 ta quloq qo‘yilgan. Keyin esa bular qo‘shimcha 21 taga ruxsat bergan. Endi suv chiqmaydigan yerlarga ham nasos o‘rnatib, suv tortib olyapti.

Shu gapni ochiq aytaman, mas’ullarning xabari bor. Ohangaron tumanida suv tizimi umuman izdan chiqqan. Suv bor, uni to‘g‘ri taqsimlash yo‘lga qo‘yilmagan. Nazorat o‘rnatilmagan. Mana ko‘rdingiz, qancha suv soyga tushyapti. Agar suvchilar dambalarni qo‘ymasdan, nazoratni to‘g‘ri olib borganda, bunaqa suv muammosi bo‘lmasdi. Suvchilar masalan 10 gektarga 10 litr suv berishi kerak bo‘lsa,10 gektar yerga kerak bo‘lsa 50 gektar yerning suvini ham beradi.

Aslida kanalga, zovurga umuman to‘g‘on qo‘yish mumkin emas. Bu jinoyat hisoblanadi. Bu bo‘yicha ma’muriy javobgarlik bor kodeksda. Shundan keyin fermerlar shartnoma rejalarini bajara olmayapti. Suv tejovchi texnologiyalar qilingan. Davlatdan subsidiyalar olingan.

Prezidentning qarorida yozilgan. Birinchi navbatda suv tejovchi texnologiyalar qilgan fermerlarga suv yetkazib berish kerakligi aytilgan. Lekin bu gaplar chekkada qolib ketyapti. Fermerlarimiz tanish-bilishchilik, o‘z vazifasini bajarmaslik, noqonuniy quloqlar ochilishi tufayli kuyib qolyapti. Toshkent viloyati, Ohangaron, Dalvarzin deymiz, suv havzasi bor. Boshlig‘i Qurbonov, u umuman vazifasini bajarmaydi», - deydi suhbatdosh.

Kanalning eng oxirgi nuqtasida, suv yetib bormayotgan yerlardagi fermerlar suv yo‘qligidan hosil kamaygani, ekinlar rivojlanmayotganini aytib berishdi.

«Biz boshlanishiga chorvachilik uchun 180 gektar, 2014 yilda esa hokim qaroriga asosan 70 gektar shartli suvli yer maydoni oldik. 2023 yilda chorvachilikni rivojlantirish maqsadida Germaniyadan yomg‘irlatib sug‘orish uskunasini sotib olib, uni 100 gektar yer maydonda joriy etdik. Shu yilda odatiy sug‘orish usulida bir gektar yerdan 15 sentnergacha, yomg‘irlatib sug‘orishda esa 30 sentnergacha bug‘doy hosili oldik.

Joriy yil aprelida tuman suv yetkazib berish korxonasi bilan shu suvga shartnoma tuzganmiz. Suv yetib kelishi qiyinlashdi. Olgan bo‘lsak, aprel-may oylarida bir kun yoki ikki kun suv olganmiz. Mana yomg‘irlatib sug‘orish uchun 4000 kub suv ketadigan hovuz tashkil qilganmiz. Agar suv tinimsiz kelib tursa, hovuz 2 kunda kunda to‘ladi», – deydi “Bekzod-Sherzod faxr” fermer xo‘jaligi raisi Bekzod Egamberdiyev.

Uning aytishicha, mas’ullar suv 5 kunlik grafik asosida berilishi haqida ogohlantirmagan.

«O‘tgan hafta grafik bo‘yicha biz suv olishimiz kerak edi, 1-2 kundan keyin yopib qo‘yishdi. Keyin bilsak, shu O‘rta Chirchiq tumaniga paxtaga suv yetmayotgani sababli, suvni u yerga haydash buyurilgan ekan», – deydi fermer.

50 gektar yerga beda ekib, 2 mingta zotdor qo‘y boqayotgan “Hisorment” fermer xo‘jaligi ish boshqaruvchisi Fayziddin Shaydullayev ham suvdan qiynalayotganini aytib berdi.

«Bedani aprel oyidan beri bir marta sug‘ordik. Masalan, sug‘orish o‘z o‘rnida bo‘lsa, shu kecha-kunduzgacha uchinchi o‘rimni o‘rib olishimiz kerak edi. Hozir ikkinchisi ham tayyor bo‘lmadi. Agar mana shu ketish bo‘lsa, ikkinchisini ham o‘ra olmaymiz. 20 santimetrda to‘xtab qolgan.

Birinchi o‘rimni yomg‘ir hisobiga o‘rib olganmiz. U bilan qo‘ylarni qishdan chiqara olmaymiz-da. Ohangaronda qish ko‘proq bo‘ladi. Bahorgacha kamida 17-18 mingta beda press yig‘ishimiz kerak», – deydi u.

Zotli sigirlar boqayotgan fermer Ulug‘bek Komilovning aytishicha, kelayotgan suv yerga nisbatan juda kam.

«Davlatdan 5,5 mlrd so‘m kredit olganmiz, 28 gektar yer maydonida makkajo‘xori ekdik, bu yil bug‘doy, arpalarimiz biz kutgan hosilni bermadi», –deydi Komilov.

Ohangaron tuman suv yetkazib berish xizmati davlat muassasasi direktori Abdulaziz Aliqulov holat yuzasidan izoh berdi.

«Besh kunlik grafik ishlab chiqilgan. Chunki suv tanqis hozirgi kunda, besh kun hammaga yetkazib berilyapti. Hamma grafikka rozi. Grafik vaqtida ochilib, vaqtida yopib turibdi. Hozirgi kunda bizda dushanba kuni grafik bo‘yicha besh kun yopilgan. Shanba kuni ochiladi», – dedi u.

Aliqulov kanaldagi holat tangligini tan olib, uni yaxshilash uchun Suv xo‘jaligi vazirligiga loyiha kiritilganini aytdi. U bir hafta ichida kanal to‘liq tozalanishiga va’da berdi.

Ushbu masala yuzasidan Yalpoqtepa kanaliga suv yetkazib beruvchi Ohangaron-Dalvarzin irrigatsiya tizimi boshqarmasi boshlig‘i Nodir To‘laganov bilan bog‘landik. Uning aytishcha, tabiiy manbalar hisoblangan 6-7 ta soyda hozir suv yo‘q. «Bu yil ikki oycha yog‘ingarchilik bo‘lmadi. Suv tanqis, suv ko‘paysa, 5 kunlik grafik taqsimotdan voz kechiladi», – deydi To‘laganov.

U yaqin vaqtlar ichida Ohangaronga suv ochilishini bildirdi. Ammo kanal tozalanishidan va noqonuniy quloqlar bartaraf etilishidan hali darak yo‘q.

28 iyun kuni Toshkent viloyati suv xo‘jaligi boshqarmasi vakili Kun.uz muxbiri bilan bog‘lanib, fermerlarga suv berilgani, noqonuniy quloqlar yopilganini aytdi. Tahririyatga murojaat qilgan fermerlar esa suv bo‘limidagilar noqonuniy quloqlarni yopishga ruxsat bermagani, quloqlarning egalari ham bunga qarshilik ko‘rsatgani, kanal ham tozalanmaganini aytib bergan. Daryodan kanalga suv ochishni ham fermerlar o‘zi texnika olib kelib amalga oshirishiga to‘g‘ri kelgan. Kanalga suv ochilganidan keyin ham hajmi yetarli bo‘lmagani tufayli kanal oxiridagi maydonlarda ahvol og‘irligicha qolmoqda.

Shahzod O‘roqboyev,

Kun.uz