Таиланд ва Камбоджа тўрт кунлик урушдан сўнг музокараларни бошлашга келишиб олди

Шанба куни АҚШ президенти Доналд Трамп икки давлат раҳбарларига қўнғироқ қилиб, зудлик билан ўт очишни тўхтатишни талаб қилди. Якшанба куни эса Таиланд музокараларда бош вазир вазифасини бажарувчи Пумтам Вечайчай бошчилигидаги делегация иштирок этишини маълум қилди.

Малайзия Таиландга музокараларда Камбоджа томондан бош вазир Хум Манет ҳам иштирок этишини маълум қилган.

Ўтган ҳафта охирида Шотландияга ташриф буюрган Трамп ўзининг Truth Social ижтимоий тармоғида иккала давлат «зудлик билан учрашишга ва тезда ўт очишни тўхтатиш ҳамда пировардида ТИНЧЛИК режимини ишлаб чиқишга келишиб олгани» ҳақида ёзди.

Иккала давлат ҳам Трампга саъй-ҳаракатлари учун миннатдорчилик билдирди, лекин якшанбага ўтар кечаси ҳам отишмалар давом этди. Камбоджа Трампнинг ўт очишни тўхтатиш ҳақидаги талабини қабул қилди, Таиланд эса икки давлат ўртасида мулоқот зарурлигини таъкидлади.

Камбоджа аллақачон ўт очишни тўхтатишни таклиф қилган, унинг қуролли кучлари Таиландникидан заифроқ ва Таиланднинг артиллерия ва ҳаво ҳужумлари натижасида позициялари ва техникаларини йўқотмоқда.

«Мен [Трампга] Камбоджа икки қуролли куч ўртасида зудлик билан ва сўзсиз ўт очишни тўхтатиш таклифига рози эканини аниқ айтдим», деди Манет телефон суҳбатидан сўнг ва Трампнинг воситачилиги «ҳақиқатан ҳам кўплаб аскарлар ва тинч аҳолининг ҳаётини ҳимоя қилишга ёрдам бериши»ни қўшимча қилди.

Ўз навбатида, Таиланд ўт очишни тўхтатиш имкониятини кўриб чиқишга тайёрлигини айтган, бироқ аввал Камбоджа билан мулоқот ўрнатилиши кераклиги ҳақидаги аввалги талабини таъкидлаган.

Пумтам Вечаячай президент Трампга қайғургани учун миннатдорчилик билдириб, Таиланд ўт очишни тўхтатишга розилигини маълум қилди. «Бироқ Таиланд Камбоджанинг самимий ниятларини кўришни истайди», – дейилади Таиланд ташқи ишлар вазирлиги баёнотида.

Тинчлик бўлмаса, савдо музокаралари ҳам бўлмайди

Трамп Камбоджа ва Таиланд билан савдо музокаралари тикланишига умид қилаётгани, бироқ ҳарбий ҳаракатлар тўхтамагунча бу мақсадга мувофиқ эмаслигини айтган.

Унинг вазиятга аралашуви Камбоджа ва Таиланд товарларига Америка божлари кучга киришидан бир ҳафта олдин рўй берди.

1 августдан бошлаб ушбу мамлакатлардан товарларни импорт қилувчи Америка компаниялари, агар шу муддатгача янги келишувга эришилмаса, 36 фоизлик солиқ тўлаши керак бўлади.

Бир кун аввал Таиланд ташқи ишлар вазири Марис Сангиампонгса «ҳозирча учинчи давлат воситачилиги керак эмаслиги»ни айтгани ҳисобга олинса, Трамп бу вазиятга қандай аралашиб қолгани аниқ эмас.

Малайзия бош вазири Анвар Иброҳим аввалроқ Таиланд ва Камбоджа ўртасидаги музокараларга кўмаклашишни таклиф қилганди.

Аввалроқ, шанба куни Камбоджа Таиланд билан «дарҳол» ўт очишни тўхтатишга ва низони тинч йўл билан ҳал қилишга чақирган эди.

Шотландиядаги Trump Turnberry голф клубида голф ўйнаб бўлганидан кейин АҚШ президенти Камбоджа ва Таиланд бош вазирлари билан суҳбатлашганини айтди.

«Ҳаммаси амалга оширилгач ва тинчлик яқинлашганда, мен иккала давлат билан савдо битимлари тузилишини сабрсизлик билан кутмоқдаман!» – деб ёзган Трамп.

Таиланд ва Камбоджа ҳарбий ҳаракатлар бошланишида бир-бирини айблаган.

Таиланднинг таъкидлашича, жанговар ҳаракатлар Камбоджа ҳарбийлари чегара яқинида Таиланд қўшинларини кузатиш учун дронлардан фойдаланганда бошланган.

Камбоджанинг таъкидлашича, таиландлик аскарлар илгари эришилган келишувни бузиб, кхмер ҳиндулар ибодатхонаси томон йўл олган.

Можаро тарихи

Бангкок ва Пномпен Прэахвихеа ва Та Моан Тҳом ибодатхона мажмуалари ҳудудлари кимга қараши бўйича юз йилдан ортиқ вақтдан бери баҳслашиб келади.

Икки давлат ўртасидаги чегара XIX асрнинг иккинчи ярмида Камбоджа Франция Ҳиндихитойи таркибига кирганида белгиланган.

1962 йилда БМТ Халқаро суди Прэахвихеани Камбоджага тегишли деб топди, аммо баҳсли ҳудудлар яқинидаги чегарада тўқнашувлар тўхтамайди.

2008 йилда Пномпен баҳсли ҳудудда жойлашган ва XI асрга оид ибодатхонани ЮНЕСКОнинг жаҳон мероси объекти сифатида рўйхатдан ўтказишга ҳаракат қилади. Таиланд буни провокация сифатида қабул қилади.

2008 йил ёзида иккала томон ҳам ибодатхона атрофида қўшин тўплай бошлайди. Июл ойида биринчи қуролли тўқнашув юз беради, натижада бир неча аскар ҳалок бўлади. Кейинги йиллар давомида иккала давлат ҳам ўз позицияларини мустаҳкамлади, ҳарбий лагерлар қурди ва ҳудудни миналаштирди. Отишмалар мунтазам равишда бўлиб турган, баъзан ҳарбийлар ва тинч аҳоли орасида қурбонлар кузатилган.

Энг катта эскалация 2011 йилда рўй берган ва у кўп жиҳатдан ҳозиргисига ўхшайди: навбатдаги отишма артиллерия ва ракета қурилмаларидан фойдаланган ҳолда ҳақиқий жангларга айланганди. Мактаблар, турар жой бинолари вайрон қилинганди. Ибодатхонанинг ўзи ҳам зарар кўрган. 20 дан ортиқ киши ҳалок бўлган, чегаранинг ҳар икки томонидан минглаб аҳоли эвакуация қилинган.

Жорий йил майидаги тўқнашувда камбоджалик аскар ҳалок бўлиши ортидан икки давлат муносабатлари яна кескинлашганди.