“Катта умидлар йўқ” — сиёсатшунослар Трамп ва Путин учрашуви ҳақида

АҚШ ва Россия президентларининг жума куни Аляскада ўтадиган учрашувидан Украина ва Европа ҳадиксираб турибди. Украинанинг тақдири ва ҳудудий яхлитлик принципи Трампни унчалик ҳам қизиқтирмайди, у иқтисодий фойда илинжида. Путин бундай имкониятни қўлдан бой бермаслиги тайин.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

“Геосиёсат” дастурида сиёсий таҳлилчилар Трамп ва Путин учрашувидан олдинги кутилмалар ҳақида сўз юритди.

Трамп–Путин учрашуви нега айнан Аляскада бўляпти?

Камолиддин Раббимов: Россия президенти Владимир Путинга нисбатан Ҳаага трибунали қамоққа олиш ордери чиқаргани унинг халқаро майдондаги ҳаракат эркинлигини кескин чеклаб қўйди. Мутахассисларнинг айтишича, Путин хорижга сафар қилганда эҳтиёткорликни кучайтирган ва тўсатдан ҳибсга олиниши эҳтимолидан жиддий хавотирда. Масалан, у ўтган йили Монголияга борганида, ташрифдан аввал хавфсизлиги таъминланиши ва қамоққа олинмаслиги ҳақида аниқ кафолатлар сўраган. Бу вазият Россиянинг глобал мақомига ва сиёсий нуфузига сезиларли салбий таъсир кўрсатмоқда.

Америкалик бир эксперт бу ҳолатни “қизиқарли” деб баҳолаб, шундай деди: Россия тарихида чор давридан тортиб, Совет Иттифоқи ва ундан кейинги давргача бирор раҳбар Аляскага ташриф буюрмаган. Путин бир вақтлар АҚШ 7 млн долларга Россиядан сотиб олган Аляскага борган Россиянинг биринчи раҳбари бўлади. Рамзий жиҳатдан бу Россия раҳбарининг таҳқирланишига ўхшайди: “Биз бу ерни сендан сотиб олганмиз, сен эса ҳозир бу ерлар Американики эканини тан олиб, меҳмон сифатида келяпсан”.

Учрашув жойини Трамп таклиф қилгани айтиляпти, Путин бунга рози бўлган. Чунки Ғарбий Европага сафар қилиш имконияти йўқ. Араб давлатларига эса, эҳтимол, Трамп ўзи яқиндагина бориб келдим деб рози бўлмаган.

— Учрашувдан олдинги кутилмалар қандай?

Камолиддин Раббимов: Катта умидлар йўқ, чунки бу жараёнда Украина ва Европа Иттифоқи омиллари мавжуд. Уларнинг позицияси ўзгаришга мойил эмас. Украина президенти Володимир Зеленский халққа ва халқаро ҳамжамиятга мурожаат қилиб, ҳудудларни бериш ҳуқуқи на унда, на парламентда борлигини айтди. Бундай қарор фақат референдум орқали қабул қилиниши мумкин, Украинада эса бу стратегик муаммо: уруш шароитида сайловлар ўтказилмаяпти.

Россиянинг ресурслари каттароқ: аҳолиси кўп, ҳудуди кенг, нефт ва газ экспорти ҳисобига иқтисодиёти тўлиқ ҳарбий режимга ўтган. Европа Иттифоқи ҳам ўз позициясини билдирган: “Путин билан келишманглар”. Уларнинг фикрича, Россия босиб олган ҳудудларни қонуний деб тан олиш – бошқа мамлакатларга ҳам босим ўтказишга йўл очади ва бу Россияни рағбатлантиради. Бу фикр, асосан, АҚШга сигнал сифатида йўлланди.

Шу кунгача БАА, Саудия Арабистони, Туркияда бир нечта учрашувлар бўлиб ўтди. Менинг назаримда Аляскада бўладиган учрашув ҳам шунчаки шу учрашувлар занжирининг бир бўлаги бўлади.

Шуҳрат Расул: Трамп президентликка келганидан кейин шундай режа тузганди: Саудия Арабистонида учрашув қиламиз, иккита хона бўлади, бирида руслар, бошқасида украинлар ўтиради. Уиткофф ва Рубио навбатма-навбат ҳар икки хонага кириб-чиқиб, музокараларни олиб боради. Мақсад ўша жойнинг ўзида келишувга эришиш эди. Лекин бу ғоя охир-оқибат Россия президенти Путин ва Кремлнинг “темирбетон” деб аташ мумкин бўлган қатъий позицияси сабаб барбод бўлди.

Эртага учрашув қаерда бўлишидан қатъи назар – Аляскадами, Ватикандами, ёки бошқа жойдами – сценарий худди шундай такрорланиши мумкин.

Россия қўйилган ултиматумларни ўзига қулай йўналишга буриб юбориш, чалғитувчи манёврлар ва информацион-психологик операцияларни жуда моҳирона уддалади. Бошқача айтганда, Трамп яна бир бор шундай ҳолатга дуч келиш эҳтимоли катта.

Ойбек Сирожов: Шотландиядаги учрашув Европа Иттифоқи дипломатияси учун ҳақиқий ғалаба бўлганди. Айнан шу учрашувдан сўнг Трампнинг Россия ва Путинга муносабати ўзгариб, санкциялар бўйича дўқ-пўписалар кучайди. Бугунги кунда эса Россия дипломатияси ўз ютуғи сифатида Путин ва Трамп учрашувини ташкил қилгани ва келишувга эришганини кўрсатмоқда.

Тўғри, юқорида айтилганидек, бу учрашув урушга якун ясаши эҳтимолдан йироқ. Аммо Путин ва Трамп ўртасидаги яқинликни кучайтириши мумкин. Европа Трампга қандай катта ваъдалар берган бўлса, Россия ҳам шундай ваъдалар бериши аниқ. Менинг фикримча, бундай ваъдалар Трампни қизиқтиради ва бу ҳолат Украинага янги қийинчиликлар олиб келади.

Суҳбатни батафсил YouTube'да томоша қилишингиз мумкин.